Fiat money là gì? Tiền fiat, tiền pháp định là gì?

 Sự ra đời và phát triển của fiat money đã hỗ trợ rất lớn cho các chính phủ để quản lý hệ thống tiền tệ và gián tiếp hỗ trợ người dân ở nhiều mặt. Song, tiền fiat vẫn còn những hạn chế với bằng chứng là các hậu quả nghiêm trọng nó đã gây ra cho hệ thống kinh tế.

Fiat money là gì?

Tiền pháp định (fiat money) là loại tiền được chính phủ của một quốc gia quy định, công nhận hợp pháp. Do các cơ quan được chính phủ ủy quyền như ngân hàng trung ương phát hành với nhiều mệnh giá khác nhau ra thị trường mà không được đảm bảo hay quy định giá trị trên vàng hay các tài sản khác.

Ví dụ: tiền pháp định của Việt Nam là đồng VND, của Hoa Kỳ là đồng USD

Sự ra đời và nổi lên của fiat money

Theo nghiên cứu của các nhà sử học, tiền pháp định ra đời từ rất sớm. Khi những hình thức tổ chức xã hội đơn giản ra đời, con người đã bắt đầu dùng tiền pháp định để mua bán hàng hóa. Thời điểm này, tiền pháp định được sử dụng trong những cộng đồng nhỏ. Được quy ước bằng nhiều loại vật chất khác nhau như răng cá mập, lông chim, vỏ sò, đá.

Về sau, khi xã hội phát triển hơn, con người tạo ra tiền pháp định một cách bài bản khi dùng vàng, bạc, đồng và sắt để đúc tiền. Ở một số nơi, người ta còn in hình người hoặc thú trên mỗi đồng tiền để xác định mệnh giá.

Tiền fiat bằng giấy xuất hiện đầu tiên vào thế kỷ XI tại Tứ Xuyên, Trung Quốc. Khi chính quyền tỉnh này tiến hành in tiền giấy để phục vụ cho việc trao đổi lụa, vàng và bạc.

Ở Việt Nam, tiền fiat giấy đã được nhà Hồ ban hành nhưng rất tiếc lại không được người dân đón nhận sử dụng vào thế kỷ XV.

Sang đến thế kỷ XVII, Tây Ban Nha, Thụy Điển và Hà Lan cũng bắt đầu sử dụng tiền pháp định. Tuy nhiên, kết quả lại đáng thất vọng dẫn đến việc 3 nước này lần lượt phải từ bỏ và quay lại dùng bản vị bạc.

Hai thế kỷ tiếp theo là sân chơi của Canada, các thuộc địa của Hoa Kỳ và Hoa Kỳ với tiền pháp định. Những cuộc thử nghiệm thị trường với tiền pháp định đã đem lại kết quả không đủ thuyết phục để họ quyết định triển khai tiền pháp định trên diện rộng. Trong thế kỷ XIX, Pháp cũng bắt đầu ép người dân ở 3 nước Việt Nam, Lào, Campuchia sử dụng đồng bạc Đông Dương như một đồng tiền pháp định.

Thế kỷ XX đã ghi nhận những bước chuyển mình quan trọng của tiền pháp định, đặc biệt là cột mốc 1972 với sự kiện Hoa Kỳ tuyên bố bỏ hoàn toàn bản vị vàng và chuyển sang sử dụng tiền pháp định. Từ đây mở ra một xu hướng mới và dẫn đến sự chuyển dịch mang tính hệ thống từ bản vị vàng sang tiền pháp định với quy mô trên toàn thế giới.

Tiền pháp định và bản vị vàng

Bản vị vàng có thể hiểu đơn giản là hình thức chính phủ các quốc gia sử dụng một lượng vàng hữu hạn do họ nắm giữ để đảm bảo giá trị của tiền giấy. Khi dùng bản vị vàng, chính phủ bị hạn chế về lượng tiền phát hành trên thị trường và chỉ có thể tăng giá trị cho tiền bằng các yếu tố kinh tế.

Trong khi đó, tiền fiat cho phép các chính phủ có thể tác động trực tiếp lên giá trị của nó. Với tiền fiat, chính phủ và ngân hàng trung ương có thể kiểm soát hiệu quả hệ thống tiền tệ và có những phương án dự phòng để phản ứng kịp thời khi các tình huống xấu đột ngột xảy đến như xây dựng ngân hàng dự trữ và thực hiện nới lỏng định lượng.

Những người ủng hộ hệ thống bản vị vàng cho rằng hệ thống này an toàn vì nó dựa trên tài sản có giá trị. Trong khi đó, những người ủng hộ hệ thống tiền fiat lại phản đối vì tính biến động khó lường của giá vàng. Xét tổng thể, hệ thống tiền fiat vẫn nhỉnh hơn so với bản vị vàng vì chính phủ có thể linh hoạt để ứng phó với các tình huống khẩn cấp. Trong khi hệ thống bản vị vàng lại khiến chính phủ khó kiểm soát vì tính biến động của giá vàng.

Ưu điểm của fiat money là gì?

Sự ra đời và phát triển của tiền fiat đã hỗ trợ rất lớn cho các chính phủ để quản lý hệ thống tiền tệ và gián tiếp hỗ trợ người dân ở nhiều mặt.

Không bị ảnh hưởng và giới hạn bởi sự khan hiếm của các mặt hàng vật chất, tiền pháp định là một công cụ hữu hiệu giúp chính phủ và ngân hàng trung trung ương quản lý hiệu quả hệ thống tiền tệ và giải quyết khủng hoảng kinh tế.

Ngoài ra, tiền pháp định còn hỗ trợ quốc gia mở rộng hoạt động thương mại với các quốc gia khác vì tính phổ biến và sự liên kết giữa các loại tiền fiat của các nước.

So với trước kia, chính phủ đã tiết kiệm được một khoản kinh phí khá lớn. Bởi chi phí sản xuất tiền pháp định rẻ hơn và chính phủ không cần phải dự trữ quá nhiều vàng để đảm bảo giá trị cho tiền.

Nhược điểm của fiat money là gì?

Tiền pháp định cũng tiềm ẩn những rủi ro cho nền kinh tế của quốc gia. Tiền fiat vốn dĩ không có giá trị nội tại và không bị giới hạn nên các chính phủ có thể sử dụng các tính chất này để tạo ra tiền cho nền kinh tế. Tuy nhiên, lạm phát cũng có thể xảy ra. Kéo theo sự sụp đổ của cả hệ thống kinh tế nếu chính phủ không tính toán hợp lý về năng lực của nền kinh tế và lượng tiền cung. Lịch sử đã ghi nhận trường hợp các nền kinh tế tụt dốc thảm hại sau sự nỗ lực bất thành của chính phủ trong việc in thêm và bơm thật nhiều tiền vào nền kinh tế đang bị lạm phát.

So sánh tiền fiat và tiền điện tử

Điểm chung của hai loại tiền này là đều có giá trị quy ước và không được bảo đảm giá trị bằng một tài sản cụ thể.

Ra đời khá muộn nhưng tiền điện tử cũng có những điểm vượt trội và được đánh giá là khá tiềm năng so với tiền fiat. Dưới đây là bảng so sánh sự khác nhau của tiền fiat và tiền điện tử để bạn có thể hình dung rõ nét và đối chiếu cụ thể hơn.

Đã có những tin tức khả quan cho thấy khả năng tiền điện tử sẽ thay thế tiền fiat như chính lý tưởng của Satoshi Nakamoto – người tạo ra Bitcoin, đồng tiền điện tử đầu tiên. Khi mà xu hướng sử dụng tiền điện tử làm tiền fiat đã manh nha trong những năm gần đây. Cụ thể là việc Venezuela, Cộng hòa Quần đảo Marshall đã tuyên bố sẽ sử dụng tiền điện tử làm tiền pháp định.

Dù vậy, vẫn không có sự chắc chắn nào cho tương lai của hai loại tiền này. Khi đâu đó cộng đồng vẫn nhìn thấy sự non trẻ của tiền điện tử và những bài học với hậu quả nghiêm trọng do tiền pháp định gây ra.

Tổng kết

Hy vọng qua bài viết định nghĩa tiền fiat là gì, tiền pháp định là gì, người đọc có thể thu nhặt những thông tin quan trọng và đầy đủ. Từ đó, bạn có thể đưa ra những góc nhìn đánh giá khách quan và xác thực hơn khi tham gia thảo luận chủ đề này.